CBD-gebruik bij kinderen: wetenschappelijke inzichten

CBD is de afgelopen jaren enorm populair geworden als ‘natuurlijk’ middel tegen uiteenlopende klachten. Van angststoornissen tot epilepsie. Maar hoe zit het eigenlijk met het gebruik van CBD bij kinderen? Is het veilig, effectief, en wetenschappelijk onderbouwd? In dit blog gaan we in op wat er in de wetenschap onderzocht is omtrent dit onderwerp.

CBD bij kinderen met epilepsie

CBD is het meest onderzocht bij kinderen met epilepsie, met name bij ernstige vormen als het syndroom van Dravet en Lennox-Gastaut. In deze groepen is CBD vooral toegepast als aanvullende therapie naast bestaande anti-epileptica.

In een studie met 120 kinderen en jongvolwassenen met Dravet-epilepsie kregen patiënten CBD-olie (20 mg/kg/dag) of placebo als toevoeging aan hun medicatie​. Na 14 weken was de frequentie van aanvallen gedaald van 12,4 naar 5,9 per maand met CBD, versus van 14,9 naar 14,1 bij placebo​. Dit betekende een significant sterkere vermindering van aanvallen met CBD vergeleken met placebo. Ook rapporteerden meer ouders verbetering van de algehele conditie van hun kind in de CBD-groep (62%) dan in de placebogroep (34%)​ (1).

Bijwerkingen: Bij CBD traden wel vaker bijwerkingen op, zoals diarree, braken, vermoeidheid, koorts en slaperigheid, en ook kwamen verhoogde leverenzymwaarden voor​. Vijf procent van de patiënten werd aanvalsvrij (tegenover 0% bij placebo)​.

In een andere studie met 171 (Lennox-Gastaut) epilepsie patienten werden naast volwassenen ook kinderen meegenomen. Er werd CBD (20 mg/kg/dag) of placebo toegevoegd aan de behandeling​. Over 14 weken daalde de aanvalsfrequentie met 43,9% in de CBD-groep vs. 21,8% bij placebo​ (2).

Bijwerkingen: 86% van de CBD-patiënten ondervond bijwerkingen tegenover 69% bij placebo​. Meest genoemd waren diarree, slaperigheid, koorts, verminderde eetlust en braken​.

In tubereuze sclerose complex (TSC) – een genetische aandoening die gepaard kan gaan met epilepsie – toonde een studie met 224 patiënten (volwassenen en kinderen) dat CBD in twee doseringen (25 of 50 mg/kg/dag) het aanvalspercentage significant verlaagde vergeleken met placebo​ (3). Na 16 weken was de gemiddelde vermindering in aanvalsfrequentie ~48% in beide CBD-groepen versus ~26% bij placebo​. Een lagere dosis (25 mg/kg) bleek een gunstiger veiligheidsprofiel te hebben dan 50 mg/kg​.​

Bijwerkingen zoals diarree en slaperigheid kwamen dosisafhankelijk vaker voor (bijv. diarree bij 25% van placebo vs 31% van CBD-25mg vs 56% van CBD-50mg)​. Ook trad bij 19% van de CBD-gebruikers een reversible verhoging van leverenzymen op (geen bij placebo)​ 

Samengevat: Voor diverse vormen van epilepsie bij kinderen tonen studies een positief effect van CBD als aanvullende behandeling. Meestal zag men 40–50% gemiddelde aanvalsreductie met CBD ten opzichte van 20–30% onder placebo​ en bereikte een deel van de kinderen >50% aanvalsreductie en sommige kinderen werden geheel aanvalsvrij.

Daartegenover staat dat bijwerkingen frequent zijn, waaronder slaperigheid, verminderde eetlust, diarree en in sommige gevallen stijging van leverwaarden​. Over het algemeen worden deze bijwerkingen als mild tot matig beschreven en is CBD redelijk goed verdraagbaar bij kinderen​.

Deze resultaten hebben ertoe geleid dat een opgezuiverde CBD-olie (Epidiolex/Epidyolex) in meerdere landen is goedgekeurd voor behandeling van refractaire epilepsie bij kinderen (vanaf 2 jaar) met Dravet- of Lennox-Gastaut-syndroom, en later ook TSC.

CBD bij kinderen met autismespectrumstoornissn (ASS)

De behandeling van autisme bij kinderen met CBD bevindt zich vooral in een experimenteel stadium. Autismespectrumstoornis kent momenteel geen goedgekeurde medicatie voor de kernsymptomen, maar er zijn wel pilotstudies uitgevoerd met CBD om gedragsproblemen  te bekijken.

In een studie kregen 60 kinderen met ASS en ernstige gedragsproblemen een CBD-rijke cannabisolie. De gemiddelde leeftijd was 12 jaar (5–17 jaar). Na enkele maanden gebruik beoordeelden ouders dat bij 61% van de kinderen de uitbarstingen van probleemgedrag veel of zeer veel verbeterd waren​ (4).

Bijwerkingen: mild, waaronder slaapproblemen (14%), prikkelbaarheid (9%) en verminderde eetlust (9%)​

Barchel et al. (2019) volgden 53 jongeren met ASS (4–22 jaar) die CBD-olie kregen​. De dosis werd geïndividualiseerd; de gemiddelde CBD-dosering was 90 mg per dag​. Na 66 dagen rapporteerde 75% van de patiënten algehele verbetering van symptomen​ (5). Specifiek verminderden bij 68% van de patiënten zelfverwondend gedrag en woede-uitbarstingen, en hyperactiviteit​. Slaap verbeterde bij 71%​ van de patienten en angst bij 47% (bij 24% verergerde angst)​ (5).

Bijwerkingen: doorgaans mild; meest voorkomend waren slaperigheid en verminderde eetlust​

In een grotere cohortstudie startten 188 kinderen en jongvolwassenen met ASS met medicinale cannabis (voornamelijk olie met 30% CBD en 1.5% THC)​. De gemiddelde leeftijd was 13 jaar; de gemiddelde dagelijkse dosis bedroeg 240 mg CBD (met 12 mg THC)​. Na één maand gebruik waren 179 patiënten nog in behandeling; daarvan gaven de ouders van 119 kinderen feedback: 49% rapporteerde significante verbetering van symptomen, 31% matige verbetering en 14% geen verandering​. Vooral onrust, driftbuien en agitatie namen af​ (6).

Bijwerkingen: relatief zeldzaam en mild, meest genoemd waren rusteloosheid en slaperigheid​

De eerste placebo-gecontroleerde studie bij ASS werd uitgevoerd bij 150 kinderen en adolescenten (5–21 jaar) met autisme en ernstige gedragsproblemen​. In deze proefopzet kregen deelnemers 12 weken lang ofwel placebo, ofwel één van twee CBD-bevattende behandelingen: een volledig plantenextract met CBD:THC in 20:1 verhouding, of zuivere CBD en THC in dezelfde verhouding​ (7). Na de eerste 12 weken de behandelingen verwisseld (iedereen kreeg dus gedurende het onderzoek zowel placebo als actieve behandeling). Er werd een verbetering van gedrag gemeten. In de groep die het volledige plantenextract kreeg, bereikte 49% een duidelijke verbetering vergeleken met 21% in de placebogroep. De groep met pure CBD/THC toonde een vergelijkbare verbetering als het plantenextract. Niet alle gestandaardiseerde tests lieten echter significante verschillen zien, wat aangeeft dat het bewijs gemengd is. 

Bijwerkingen: Er traden geen therapie-gerelateerde ernstige bijwerkingen op​. Veelvoorkomende milde bijwerkingen waren slaperigheid en verminderde eetlust.

Samengevat: Door de afwezigheid van grootschalig langetermijnonderzoek is CBD nog geen gevestigde therapie voor autisme, maar deze vroege bevindingen geven wel aanleiding tot verder onderzoek.

CBD bij kinderen met ADHD

Voor aandachtsdeficientie-hyperactiviteitsstoornis (ADHD) in de kinderleeftijd is het wetenschappelijk bewijs voor CBD-behandeling beperkt. In tegenstelling tot epilepsie en ASS, zijn er nog geen gerandomiseerde placebogecontroleerde onderzoeken gepubliceerd bij kinderen met ADHD​ (8). Er zijn wel relevante bevindingen en overwegingen:

• Anekdotisch gebruik: Er is een groeiende interesse onder ouders en artsen in cannabisproducten (inclusief CBD) voor kinderen met ADHD die onvoldoende reageren op standaardmedicatie of bij wie zorgen bestaan over bijwerkingen van die medicatie​.​ Ouders rapporteren in anekdotische ervaringen verbeteringen in impulsiviteit, slaap of angst bij hun kinderen door CBD-olie, maar dit is nog niet systematisch onderzocht (8).

• Volwassenen met ADHD: Er zijn verschillende studies gepubliceerd over CBD bij volwassenen met ADHD, maar niet veel gecontroleerde trials. In een gecontroleerde studie (n=30) kregen volwassen patiënten een oromucosaal cannabisextract (1:1 verhouding CBD:THC) of placebo gedurende een aantal weken​. Er werden verbeteringen gezien in hyperactiviteit/impulsiviteit en in een cognitieve-taak bij de cannabisgroep​. Echter, deze resultaten waren statistisch niet meer significant na correctie voor multiple testing, waarschijnlijk door de beperkte steekproefgrootte​ (9).

• Huidige status bij kinderen: Momenteel lopen er enkele initiatieven voor onderzoek naar CBD bij jeugd met ADHD, maar resultaten zijn nog niet beschikbaar. Zo wordt in Australië een observationele studie opgezet om de effectiviteit en farmacokinetiek te volgen bij 12–25-jarigen met ADHD en oppositionele gedragsstoornis die al cannabisproducten gebruiken​ (10). Ondanks het gebrek aan bewijs, neemt het gebruik van medicinale cannabis/CBD bij kinderen met ADHD in de praktijk toe (8).

Samengevat: door het gebrek aan gecontroleerd onderzoek van CBD bij kinderen met ADHD is de wetenschap en medische wereld voorzichtig met aanbevelingen voor het gebruik ervan.

CBD bij kinderen en jongeren met angststoornissen

CBD wordt ook genoemd als mogelijke behandeling voor angststoornissen bij jongeren, mede vanwege de bekende angstremmende effecten bij volwassenen. Het onderzoek in de kinderpopulatie staat echter in de kinderschoenen. Enkele relevante casusrapporten en studies:

• Casusrapport (PTSS): Een vaak geciteerd geval is dat van een 10-jarig meisje met posttraumatische stressstoornis (PTSS) en daaraan gerelateerde angst en slapeloosheid​. Traditionele medicijnen boden onvoldoende soelaas en veroorzaakten bijwerkingen. Zij kreeg vervolgens CBD-olie (25 mg dagelijks, sublinguaal en via spray) over meerdere maanden​. Het resultaat was een gestaag afnemende angst en verbeterde slaapkwaliteit en -duur, zonder noemenswaardige bijwerkingen. Na vijf maanden gebruik bleef haar angstniveau duidelijk lager en sliep ze beter door de nacht​. De artsen concludeerden dat CBD in dit geval een veilig en effectief alternatief bleek voor conventionele angstmedicatie bij een kind met PTSS​ (11). Natuurlijk betreft dit één casus, wat beperkt generaliseerbaar is, maar het illustreert de potentiële individuele voordelen.

• Open-label pilotstudie – jeugd met ernstige angst: Een recente prospectieve studie in Australië onderzocht CBD bij behandelresistente angststoornissen bij jongeren van 12–25 jaar​. In deze open-label trial (zonder placebovergelijking) kregen 31 jongeren gedurende 12 weken CBD als toevoeging (flexibel gedoseerd tot max. 800 mg per dag) naast hun reguliere therapie​. Alle deelnemers hadden vooraf onvoldoende verbetering getoond met cognitieve gedragstherapie en/of antidepressiva​. Resultaten: Na 12 weken was de gemiddelde ernst van de angst gedaald met 43% ten opzichte van start. Ook depressieve klachten en het sociaal functioneren verbeterden significant​ (12). Bij 21 van de 31 jongeren nam de angstscore klinisch relevant af​. Bijwerkingen: 80% van de deelnemers rapporteerde ten minste één bijwerking, maar deze waren doorgaans mild van aard​. De meest gemelde bijwerkingen waren vermoeidheid, af en toe wat sombere stemming, en temperatuurgevoelens (warmte- of koudegolf)​. Er traden geen ernstige of onverwachte bijwerkingen op​ (12).

• Sociale angst bij adolescenten (dubbelblind RCT): In Japan is een kleine placebo-gecontroleerde studie uitgevoerd bij tieners van 18–19 jaar met sociale angststoornis (SAD)​. In dit onderzoek kregen 17 jongeren CBD-olie (300 mg per dag) en 20 jongeren placebo, gedurende 4 weken, onder dubbelblinde condities​. Voor en na de interventie werd de angst gemeten met gestandaardiseerde vragenlijsten. Resultaten: Na 4 weken liet de CBD-groep een significante afname van angstklachten zien vergeleken met de placebogroep​. De scores verbeterden bij CBD (vermindering van angst), terwijl er bij placebo nauwelijks verandering was​ (13). Dit leverde het eerste bewijs dat CBD angstklachten bij tieners met sociale fobie kan verlichten. De publicatie vermeldt geen ernstige bijwerkingen; CBD werd goed verdragen gedurende de korte behandelingsduur.

Samengevat: Voor jeugdige patiënten met angststoornissen is er voorzichtig bewijs van een anxiolytisch effect van CBD. Casusbeschrijvingen tonen verbeteringen van angst. Bijwerkingen in deze context lijken mild (bijv. vermoeidheid, slaperigheid) en CBD werd in korte termijnstudies goed verdragen​. Toch blijft de kanttekening dat grootschalig onderzoek ontbreekt. Angststoornissen bij kinderen kunnen een chronisch beloop hebben en de langetermijnveiligheid van CBD bij langdurig gebruik in deze ontwikkelingsfase is nog onbekend.

Mogelijk werkingsmechanisme van CBD bij kinderen

CBD oefent zijn effecten uit via meerdere biologische routes. Anders dan THC bindt CBD slechts zeer zwak aan de cannabinoïde-receptoren (CB1 en CB2) en veroorzaakt het geen euforie of high. Toch heeft CBD breed farmacologisch effect, wat relevant is voor de genoemde aandoeningen. Enkele mechanismen die in de literatuur worden beschreven:

• Interacties met het endocannabinoïde systeem: CBD is een modulator van de CB1-receptor, wat betekent dat het de receptor indirect beïnvloedt en mogelijk de effecten van lichaamseigen cannabinoïden aanpast​. Daarnaast remt CBD de heropname en afbraak van endocannabinoïde stoffen (zoals anandamide)​. Hierdoor kan het endocannabinoïde systeem actiever worden gemaakt, wat invloed heeft op neuronale prikkeloverdracht. Bij autisme is bijvoorbeeld gevonden dat sommige kinderen lager dan normale spiegels van anandamide hebben; verhoging daarvan via CBD zou theoretisch een sociale functie kunnen verbeteren​ (14).​
  
  
• Anti-epileptische werking: CBD heeft in dier- en celmodellen anti-epileptische eigenschappen getoond. Het blijkt bepaalde receptoren zoals GPR55 te blokkeren en receptoren zoals de GABA en glycine-receptor positief te moduleren​, wat een remmend effect op overmatige neuronale ontlading geeft. Dit kan verklaren waarom CBD bij diverse epilepsiesyndromen aanvallen reduceert.

• Angstremmende en antipsychotische effecten: CBD werkt ook in op systemen buiten het endocannabinoïde stelsel. Het is een agonist van de 5-HT-1A serotonine-receptor​, wat geassocieerd wordt met angstwerende effecten – vergelijkbaar met bepaalde angstremmers en antidepressiva die op serotonine werken. Dit kan verklaren waarom CBD in experimentele settings sociale angst vermindert. Daarnaast heeft CBD een antipsychotisch profiel gebleken in sommige studies bij volwassenen, mogelijk doordat het invloed heeft op dopamine- en glutamaatsignaleringsroutes​. In kinderen met PTSS en angst kunnen deze eigenschappen bijdragen aan vermindering van herbelevingen, nachtmerries en hyperopwinding, zoals gezien in het eerdergenoemde casusrapport.

• Ontstekingsremming en neuroprotectie: Sommige literatuur suggereert dat CBD ook ontstekingsremmende effecten heeft in de hersenen, via activering van PPARγ-receptoren en modulatie van cytokineproductie. Neuro-inflammatie wordt zowel bij epilepsie als bij ASS als factor genoemd; CBD’s mogelijke remming hiervan zou dus eveneens een rol kunnen spelen in verbetering en bescherming van neuronen.

Kortom, CBD grijpt aan op uiteenlopende receptoren en paden die betrokken zijn bij neurale prikkelbaarheid, stemming en gedrag​. Deze veelzijdigheid is waarschijnlijk waarom CBD effect kan sorteren bij uiteenlopende aandoeningen van het centraal zenuwstelsel (van epilepsie tot angststoornissen). Tegelijk betekent dit dat CBD geen exact gerichte werking heeft; het beïnvloedt meerdere systemen tegelijk, wat zowel voordelige effecten als bijwerkingen kan verklaren. 

Specifiek bij kinderen is van belang dat het endocannabinoïde systeem een rol speelt in de ontwikkeling van het brein (bijvoorbeeld bij synapsvorming en hersenrijping). Er is nog beperkt onderzoek naar de invloed van CBD op het ontwikkelende brein. De korte-termijnstudies bij kinderen hebben geen duidelijke cognitieve of ontwikkelingsbijwerkingen gerapporteerd​, maar de lange termijn effecten (bij jarenlange medicatie in de kindertijd) zijn nog niet bekend. Daarom wordt in onderzoeken meestal gestart met relatief lage doseringen CBD en zorgvuldig opgehoogd, en monitoren artsen groei, puberteitsontwikkeling en cognitief functioneren van kinderen op CBD-therapie. 

Tot slot, CBD heeft in klinische studies bij kinderen een relatief hoge veiligheidsmarge laten zien. Desondanks kunnen subtiele effecten op alertheid, eetlust en leverenzymhuishouding optreden, dus vereist het gebruik van CBD bij kinderen een zeer voorzichtige benadering.

References:

1. Devinsky O. et al. (2017). Trial of Cannabidiol for Drug-Resistant Seizures in the Dravet Syndrome. New England Journal of Medicine, 376(21):2011-2020 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
2. Thiele EA. et al. (2018). Cannabidiol in patients with seizures associated with Lennox-Gastaut syndrome (GWPCARE4): a randomised, double-blind, placebo-controlled phase 3 trial. The Lancet, 391(10125):1085-1096 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
3. Thiele EA. et al. (2021). Add-on Cannabidiol Treatment for Drug-Resistant Seizures in Tuberous Sclerosis Complex: A Placebo-Controlled Randomized Clinical Trial. JAMA Neurology, 78(3):285-292 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
4. Aran A. et al. (2019). Cannabidiol-Rich Cannabis in Children with Autism Spectrum Disorder and Severe Behavioral Problems: A Retrospective Feasibility Study. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(3):1284-1288 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
5. Barchel D. et al. (2019). Medicinal Cannabis for Paediatric Developmental, Behavioural and Mental Health Disorders Neurology 90(15 Suppl) P3.318).
6. Bar-Lev Schleider L. et al. (2019). Medical Cannabis in Autism Spectrum Disorder: Experience from a Nationwide Program. Scientific Reports, 9:200. (beschreven in
7. Aran A. et al. (2021). Cannabinoid treatment for autism: a proof-of-concept randomized trial. Molecular Autism, 12(1):17 molecularautism.biomedcentral.com
8.    Efron D, Taylor K. Medicinal Cannabis for Paediatric Developmental, Behavioural and Mental Health Disorders. Int J Environ Res Public Health. 2023 Apr 7;20(8):5430. doi: 10.3390/ijerph20085430. PMID: 37107712; PMCID: PMC10138057. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10138057/
9. Cooper RE. et al. (2017). Cannabinoids in attention-deficit/hyperactivity disorder: A randomised-controlled trial. European Neuropsychopharmacology, 27(8):795-808 pmc.ncbi.nlm.nih.gov
10. Libzon S. et al. (2023). Safety and efficacy of medical cannabis in ADHD in children and adolescents: A retrospective analysis. pmc.ncbi.nlm.nih.gov
11. Shannon S, Opila-Lehman J. Effectiveness of Cannabidiol Oil for Pediatric Anxiety and Insomnia as Part of Posttraumatic Stress Disorder: A Case Report. Perm J. 2016 Fall;20(4):16-005. doi: 10.7812/TPP/16-005. Epub 2016 Oct 12. PMID: 27768570; PMCID: PMC5101100.
12. Berger M. et al. (2022). Cannabidiol for treatment-resistant anxiety disorders in young people: an open-label trial. Journal of Clinical Psychiatry, 83(5):21m14130 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
13. Masataka N. (2019). Anxiolytic Effects of Repeated Cannabidiol Treatment in Teenagers with Social Anxiety Disorders. Frontiers in Psychology, 10:2466 pmc.ncbi.nlm.nih.gov
14.  Hacohen, M., Stolar, O.E., Berkovitch, M. et al. Children and adolescents with ASD treated with CBD-rich cannabis exhibit significant improvements particularly in social symptoms: an open label study. Transl Psychiatry 12, 375 (2022). https://doi.org/10.1038/s41398-022-02104-8
15. Biessels GJ & Van der Loo A. (2020)
16. Aran, A., Harel, M., Cassuto, H. et al. Cannabinoid treatment for autism: a proof-of-concept randomized trial. Molecular Autism 12, 6 (2021). https://doi.org/10.1186/s13229-021-00420-2